سلماس، شهری کهن با قدمتی برابر با هزاره اول پیش از میلاد در آذربایجان غربی است که آثار تاریخی و طبیعی متعددی را در خود جای داده است.
سلماس، از شهرهای تاریخی و بسیار کهن در استان آذربایجان غربی است که باستان‌شناسان پس از کشف آثار تاریخی، تحقیق و بررسی بر آن‌ها قدمت این شهرستان را برابر با هزاره نخست پیش از میلاد مسیح (ع) تخمین زده و آن را یکی از مناطق مهم و قابل‌توجه در زمان پویایی خود عنوان کرده‌اند.
به اعتقاد ایشان، سلماس پایتخت دوم حکومت اورارتوییان (طبق انجیل دوران پادشاهی وان و پادشاهی آرارات که در عصر آهن زندگی می‌کردند) بود. هرچند طی زلزله‌ای که در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی این شهرستان را که به «دلیمقان» شهرت داشت، به‌کلی ویران کرد ولی به همت مسئولان وقت در مجاورت خرابی‌های دیلمقان شهر جدیدی احداث شد که به نام «شاپور» شهرت یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی این شهر به «سلماس» تغییر نام یافت. این شهرستان در دوران مشروطه نیز از مراکز مهم و اصلی مشروطه‌خواهان محسوب می‌شد و می‌توان آن را از معدود شهرهایی عنوان کرد که تقریبا تمامی مردمش از موافقان مشروطه بودند. «حیدرخان عمواوغلی» و «سعید سلماسی» از مشاهیر جنبش مشروطه ایران در سلماس هستند.
نقش برجسته خان تختی سلماس
در فاصله ۱۷ کیلومتری از مسیر سلماس به ارومیه یکی از آثار تاریخی به نام «نقش برجسته خان تختی» قرار دارد که با توجه به کاوش‌های باستان‌شناسان متعلق به حجاری‌های شاپور اول، دومین پادشاه ساسانیان است. این اثر باستانی در روستای «خان تختی» و در کوه «پیرچاوش» روی یک تخته سنگ حک شده است. به نظر می‌رسد که نقش برجسته به مناسبت پیروزی شاپور اول ساسانی بر پادشاه روم «والریانوس» ساخته شده است. در این نقش برجسته پادشاه ساسانی بر اسب سوار بوده و والریانوس روبه‌روی وی زانو زده است.
آبشار دره خورخوره سلماس
در فاصله بین دو روستا به نام‌های «سرگل» و «مهکان» و در ۲۲ کیلومتری از شهرستان سلماس یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی به نام «آبشار دره خورخوره» قرار دارد. آبشار داخل دره‌ای زیبا به عمق ۸۰ متر قرار گرفته است و منطقه‌ای بسیار چشم‌نواز و دیدنی را ایجاد کرده است. همین امر سبب شده است تا این منطقه به یکی از تفرجگاه‌های محبوب و پرطرفدار در استان آذربایجان غربی تبدیل شود.
حمام شیخ سلماس
«حمام شیخ سلماس» یکی دیگر از آثار تاریخی و جاهای دیدنی سلماس است که در مرکز این شهرستان قرار دارد. این عمارت کهن در زمان پهلوی اول و با بهره‌مندی از معماری سنتی ایرانی احداث شده است. «محمد طسوجی» نام بانی این اثر تاریخی است که با پیگیری و تلاش وی پروسه ساخت آن از سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۲ و به‌مدت سه سال به طول انجامید. حمام با پلانی به‌شکل هندسی مستطیل و با مساحتی برابر با ۸۶۰ متر مربع ساخته شده است که ارتفاع آن از سطح زمین سه متر و نیم پایین‌تر است و برای تامین آب مورد نیاز آن از دو نهر جنوبی و غربی شهر استفاده شده است.
این حمام به مدیریت «حاج شیخ مجتبی انتظاری» اداره می‌شد و به همین دلیل به این نام شهرت یافت. از سنگ‌های معدنی و ملات ماسه و آهک در ساخت پلان آن استفاده شده است که دیوارهای آن تلفیقی از سنگ و آجر به سبک «تفلیسی» است. حمام شیخ سلماس دارای ۷ گنبد پوششی است که بزرگ‌ترین گنبد آن در بخش سربینه یا رختکن حمام قرار دارد. این بنای کهن علاوه بر قدمت به‌دلیل معماری سنتی ایرانی دارای اهمیت و ارزش والایی است که امروزه به‌عنوان مجموعه فرهنگی و هنری مورد مشغول به فعالیت است.
امام‌زاده کهنه شهر
«امام‌زاده کهنه شهر»، از جاذبه‌های مذهبی در شهرستان سلماس است که در کهنه‌شهر قرار دارد. این مکان مذهبی آرامگاه تعدادی از فرزندان امام هادی (ع) به نام‌های امام‌زاده اسحاق (ع)، امام‌زاده ابراهیم (ع)، امام‌زاده محمد (ع)، امام‌زاده جعفر (ع) و امام‌زاده محمود (ع) است که با توجه به متون ثبت‌شده تاریخی مانند کنزالانساب و بحرالرحاب در شهر کهنه‌شهر سلماس به خاک سپرده شده‌اند. نه‌تنها در ایام و مناسبت‌های مختلف مردم از نقاط مختلف استان آذربایجان و ایران برای زیارت در این بارگاه ملکوتی حضور می‌یابند بلکه با توجه به گفته‌های مردم محلی در ایام محرم دسته‌های عزاداری شهرستان سلماس از مناطق مختلف به این امام‌زاده آمده و مراسم عزاداری سالار شهیدان را برپا می‌کنند. همچنین مزار شهدای کهنه‌شهر نیز در نزدیکی و پیرامون این مکان مقدس قرار دارد.
کلیسای هفتوان سلماس
در فاصله سه کیلومتری از بخش جنوبی شهرستان سلماس، یکی دیگر از عمارات تاریخی و جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی قرار دارد که به «کلیسای هفتوان» شهرت یافته است. این بنای کهن، دارای پیشینه‌ای به قدمت دوران حکومت صفویان است و به دستور «شاه عباس صفوی» ساخته شده است. از ویژگی‌ها و نکات جالب در مورد این کلیسا، ساخت آن از سنگ‌های سیاه رنگ آذرین است که به ظرافت و هنرمندی تمام حجاری شده و تراش‌های زیبایی بر آن نقش بسته است.
منبع: کجارو